ENFERMERIA AVANZA: Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΝΟΣΗΛΕΥΤΙΚΗΣ HISTORIA DE ENFERMERÍA EN GRIEGO

Η περίθαλψη είναι μια δραστηριότητα που υφίσταται από την αρχή της ανθρωπότητας, σε συνάρτηση με τις κοινωνικοπολιτισμικές συνθήκες κάθε τόπου και το δεδομένο ιστορικό πλαίσιο. Μέσα σε αυτό το κοινωνικοπολιτισμικό πλαίσιο, οι πεποιθήσεις, συμπεριλαμβανομένης της θρησκείας, καθώς και η κυρίαρχη έννοια της ασθένειας σε κάθε δεδομένη στιγμή, είναι καθοριστικές για την ανάλυση της εξέλιξης της περίθαλψης.

Από την γέννησή της, η έννοια της περίθαλψης έχει συνδεθεί άμεσα με την κάλυψη των πιο βασικών αναγκών για την επιβίωση του ατόμου, όπως είναι η τροφή, η ασφάλεια και η αναζήτηση στέγης και ζεστασιάς, και συνδέεται με δύο περιόδους της ζωής στις οποίες είναι εμφανής η εξάρτηση από τους άλλους: την παιδική ηλικία και τα γηρατειά. Επομένως, οι απαρχές της περίθαλψης σχετίζονται με την έναρξη του κύκλου ζωής, με τη φροντίδα κατά τον τοκετό και με κάθε νέα προσθήκη στην κοινότητα, με επίκεντρο την κάλυψη των βασικών αναγκών. Αν αναλογιστούμε επίσης ότι οι πρώτοι πολιτισμοί ανέπτυξαν τη δραστηριότητά τους σε ένα εχθρικό περιβάλλον, στο οποίο ο αριθμός των φυσικών εχθρών της ανθρώπινης φυλής ήταν σημαντικός, οι σωματικές διαφορές μεταξύ ανδρών και γυναικών οδήγησαν σε ένα φυλετικό καταμερισμό της εργασίας: οι άνδρες αφοσιώθηκαν σε εξωτερική εργασία που απαιτεί μεγαλύτερη σωματική δύναμη και οι γυναίκες φρόντιζαν το εγγύς περιβάλλον, και ειδικά ό,τι σχετίζεται με την περίθαλψη, μια συνθήκη που σημάδεψε την πορεία της ιστορίας.

Φωτογραφία 1. Ιατρεία, Ασκληπιεία και Ξενοδόχιος. Η Φροντίδα των Προσκυνητών

Αυτή η σύνδεση μεταξύ των γυναικών και της περίθαλψης και της αρχή του κύκλου της ζωής ευνοεί την εμφάνιση γυναικών που αφοσιώνονται στην παροχή περίθαλψης σε περιβάλλοντα εκτός του σπιτιού τους. Έτσι, είναι γνωστό ότι στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία υπήρχαν γυναίκες που παρείχαν περίθαλψη κατά τον τοκετό και στο νεογέννητο, όπως συνέβαινε και στο Μεσαίωνα, όταν οι γυναίκες αναγνωρίστηκαν ως περιθάλποντες, λόγω των ιδιαιτεροτήτων τους που σχετίζονταν με τη γονιμότητα, όντας φορείς του κάθε νέου μέλους της οικογένειας, υπεύθυνες για τον τοκετό και υπεύθυνες για την προστασία και τη διατροφή των νέων απογόνων.

Επίσης, από τις ρίζες της, η έννοια της ασθένειας ή του σωματικού ελαττώματος είχε ένα μαγικό στοιχείο, προερχόμενο από τους μύθους, τις πεποιθήσεις και τις δεισιδαιμονίες που επινόησε ο αρχαίος άνθρωπος, ως μια μορφή ιδεολογικού ελέγχου για να μειώσει τον φόβο και για να εξηγήσει τα ανεξήγητα φαινόμενα της φύσης. Σε αυτό το πλαίσιο, η ασθένεια ερμηνεύεται ως κάτι κακό που προκαλείται από τα πνεύματα ή ως τιμωρία από τους θεούς. Κάθε ασθένεια συνδέθηκε με τη δεισιδαιμονία και τον άρρωστο τον φρόντιζαν μέλη της οικογένειας τα οποία παίρναν τη μορφή του μάγου, του θεραπευτή ή του σαμάνου.

Μάγισσες και θεραπευτές συνδυάζουν μια σειρά από τελετουργίες με την ικανότητά τους να παρατηρούν φυσικά φαινόμενα, συλλέγοντας πληροφορίες από τα περιστατικά που αντιμετωπίζουν για να τις εφαρμόσουν σε νέα. Με τον τρόπο αυτό, η μαγική σκέψη κυριαρχεί στη θεραπεία της ασθένειας.

Σε αυτό το πλαίσιο, η Καθολική Εκκλησία, εκμεταλλευόμενη το γεγονός ότι η χριστιανική σκέψη προωθεί τον αλτρουισμό, τη φιλανθρωπία και την περίθαλψη των αρρώστων και των αβοήθητων ως δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί για την αιώνια σωτηρία, αρχίζει να μονοπωλεί την περίθαλψη, προσαρμόζοντας σε θρησκευτικά ζητήματα τις τελετουργίες και τις δεισιδαιμονίες που συνδέονται με τη μαγική σκέψη. Δηλαδή, η μαγική σκέψη παραμένει, αλλά η προσέγγιση μεταμορφώνεται και αλλάζει μορφή, αλλά όχι ουσία.

Έτσι, στο Μεσαίωνα, νοσοκομεία ή κλειστά ιδρύματα εμφανίστηκαν κοντά ή στη μία πλευρά των εκκλησιών και των καθεδρικών ναών που χτίζονταν από τους ευγενείς και τους πλούσιους που ασκούσαν αυτή τη φιλανθρωπία που κήρυττε η Εκκλησία ως δρόμο προς τη σωτηρία. Αυτά τα ιδρύματα, αφιερωμένα στη φροντίδα των πιο μειονεκτούντων ατόμων της κοινωνίας εκείνη την εποχή, έπαιξαν σημαντικό ρόλο κατά τη διάρκεια των μεγάλων επιδημιών που κατέστρεψαν την Ευρώπη. Οι αμέτρητες ελλείψεις που συσσωρεύονταν σε αυτά τα ιδρύματα επιδεινώθηκαν από μια ανεπαρκή διατροφή που οδήγησε στην εμφάνιση ασθενειών οφειλόμενων σε έλλειψη πρόσληψης θρεπτικών συστατικών, άγνωστες την εποχή εκείνη, παράλληλα με δερματικές παθήσεις που επιδεινώνονταν από παράσιτα.

Η περίθαλψη σε αυτά τα κέντρα παρέχονταν από θρησκευόμενους άνδρες και γυναίκες διαφορετικών τάξεων, χωρίς να ξεχνάμε ότι οι γυναίκες συνέχισαν να είναι οι κύριοι παροχείς περίθαλψης στο οικιακό περιβάλλον. Με αυτόν τον τρόπο, τον 3ο αιώνα μ.Χ., ο Άγιος Βασίλειος, επίσκοπος Καισαρείας, δημιούργησε ένα τάγμα αφιερωμένο στη δημιουργία νοσοκομείων για τη φροντίδα ασθενών και ανήμπορων ανθρώπων. Ο κανόνας του Αγίου Βενέδικτου, τον 6ο αιώνα, θα σηματοδοτήσει οριστικά την ανάπτυξη των θρησκευτικών ταγμάτων στην Ευρώπη.

Τα μεσαιωνικά νοσοκομεία περιλάμβαναν τέσσερις τύπους ιδρυμάτων: αποικίες λεπρών, άσυλα και ξενώνες για τους φτωχούς και καταφύγια και ιδρύματα αφιερωμένα στη φροντίδα των άπορων ασθενών. Όλοι τους βρίσκονταν κοντά σε καθεδρικούς ναούς και ποτάμια. Αργότερα, οι συντεχνίες έχτισαν και συντηρούσαν νοσοκομεία. Το βάρος της περίθαλψης έπεφτε πάντα στις μοναχές των διαφόρων ταγμάτων που εξυπηρετούσαν τα νοσοκομεία και στο υπηρετικό προσωπικό που απασχολούνταν στο ίδρυμα.

Στον Ύστερο Μεσαίωνα, μια εποχή που η δυστυχία και η πείνα λόγω έλλειψης τροφής ήταν η καθημερινότητα, ο πληθυσμός βρισκόταν στο έλεος των μεγάλων επιδημιών που κατέστρεψαν την Ευρώπη. Προέκυψαν διαδρομές προσκυνήματος προς την Ιερουσαλήμ, τους Αγίους Τόπους και το Σαντιάγο ντε Κομποστέλα, όπου πέθαναν χιλιάδες προσκυνητές. Υπήρχε η ανάγκη για περισσότερα νοσοκομεία και νοσοκόμες για την περίθαλψη των προσκυνητών. Η Εκκλησία ενθάρρυνε την κατασκευή νοσοκομείων με την υποστήριξη των εισφορών που έγιναν τότε. Εμφανίστηκαν εκείνη την εποχή στρατιωτικά τάγματα που συνδέονταν με τη νοσηλεία, την περίθαλψη και την προστασία των ασθενών προσκυνητών. Αυτά τα τελευταία ήταν συνέπεια των σταυροφοριών προς τους Αγίους Τόπους. Δεν υπάρχουν πολλές πληροφορίες για την περίθαλψη που παρείχαν αυτοί οι νοσοκόμοι-πολεμιστές, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι έχτισαν και εξόπλισαν μεγάλα νοσοκομεία και οι ίδιοι, οι ιππότες, φρόντιζαν τους άρρωστους.

Έτσι προέκυψαν τα πρώτα στρατιωτικά τάγματα, όπως οι Ιππότες του Νοσοκομείου του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ (Οσπιτάλιοι Ιππότες ή Ιωαννίτες Ιππότες), οι Τεύτονες Ιππότες, το Τάγμα της Μάλτας, οι Ιππότες του Αγίου Λαζάρου και οι Ιππότες του Παναγίου Τάφου, οι περίφημοι Ναΐτες. Η άνοδος των θρησκευτικών στρατιωτικών ταγμάτων έφτασε και στην Ισπανία, με την εμφάνιση του Τάγματος της Καλατράβα, του Τάγματος της Μοντέσα και των Ιπποτών του Σαντιάγο.

Φωτογραφία 2. Hôtel-Dieu de Paris - 19ος αιώνας - Χαρακτική του Edmond Texier 1852

Τα πρώτα γνωστά νοσοκομεία είναι: το Hotel Dieu στη Λυών (Γαλλία, 542 μ.Χ.). το Hotel Dieu στο Παρίσι (Γαλλία, 650 μ.Χ.). και το Hotel del Santo Espirito στη Ρώμη (Ιταλία, 717 μ.Χ.). Στην Ισπανία, το πρώτο γνωστό νοσοκομείο είναι το Hospital de Mérida, που ιδρύθηκε από τον Επίσκοπο της πόλης.

Στην Ισπανία με τη μοναρχία των Βησιγότθων, που βασίλεψε μεταξύ του 5ου και του 8ου αιώνα, εμφανίστηκε το «Fuero Juzgo ή Βιβλίο των Κριτών» (ΣτΜ: βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης). Σε αυτό το βιβλίο εμφανίζεται ήδη το όνομα των προγόνων των νοσηλευτών, των «αφαιμακτών» (ΣτΜ: αυτών που το επάγγελμα/ειδικότητά τους ήταν να πραγματοποιούν θεραπευτικές αφαιμάξεις). Τον 13ο αιώνα στο Βασίλειο της Καστίλης και σύμφωνα με τον Κώδικα των «Επτά Χωρισμάτων» του Βασιλιά Αλφόνσο Χ του Σοφού, αναφέρονται με την ονομασία alfajemes, που συνήθως ονομάζονταν και κουρείς. Επιτρεπόταν να κουρεύουν και να πραγματοποιούν θεραπευτικές αφαιμάξεις σε απόμερα μέρη και όχι σε πλατείες και δρόμους.

Οι πρόγονοί των νοσηλευτών άρχισαν ήδη να σχηματίζουν συντεχνίες και αδελφότητες, με σημαντική αύξηση του αριθμού των φιλελεύθερων επαγγελματιών.

Φωτογραφία 3. Fuero Juzgo ή Βιβλίο των Κριτών

Γράφεται ότι τον 14ο αιώνα ιδρύθηκαν οι πρώτες Αδελφότητες Κουρέων και Χειρουργών υπό την αιγίδα των Πολιούχων Αγίων Κοσμά και Αγίου Δαμιανού. Αυτές οι αδελφότητες ήταν θρησκευτικο- φιλανθρωπικά ιδρύματα, αν και το καταστατικό τους καθόριζε κανόνες για την επαγγελματική άσκηση, αφού για να ασκήσουν το επάγγελμα του κουρέα-χειρουργού έπρεπε να εξεταστούν από δύο χειρουργούς της αδελφότητας.

Βλέπουμε ήδη ότι κάθε ομάδα, συντεχνία, σύλλογος κ.λπ. συνειδητοποιεί ότι δεν πρόκειται μόνο για «περίθαλψη», αλλά αρχίζουν να βλέπουν ότι πρέπει και να ξέρουν πώς να περιθάλπουν, και γι' αυτό οργανώνονται σε ομάδες και, όπως είπαμε πριν, για να ανήκουν σε μια αδελφότητα έπρεπε να περάσουν εξετάσεις και να εξεταστούν. Συνειδητοποιούν ότι πρέπει να μελετήσουν και ότι δεν αρκεί μόνο να γνωρίζουν.

Το 1310 στη Βαλένθια, η Αδελφότητα των Κουρέων και των Χειρουργών είχε ένα θεωρητικό και πρακτικό μέρος στην εξέτασή τους για όλους τους υποψηφίους. Καταγράφηκε επίσης στη Βαρκελώνη το 1408 ότι οι εξετάσεις ήταν ίδιες με αυτές στη Βαλένθια της Αδελφότητας Κουρέων και Χειρουργών των Αγίων Κοσμά και Δαμιανού.

Στη Μαδρίτη, το 1385, 11 νοσοκομεία ενοποιήθηκαν σε ένα, το « Γενικό Νοσοκομείο», χωρισμένο σε δύο οικήματα: ένα για μεταδοτικές ασθένειες και ένα για μη μεταδοτικές ασθένειες. Το 1524, ο Κάρολος Ε' ίδρυσε "βασιλικά νοσοκομεία" όπου ήταν καθορισμένες οι λειτουργίες και τα καθήκοντα του προσωπικού, συμπεριλαμβανομένου του προϊσταμένου νοσηλευτή και των βοηθών νοσηλευτών. Η υγειονομική περίθαλψη παρέχονταν επίσης από αδελφότητες και συντεχνίες.

Η ικανότητα άσκησης του επαγγέλματος καθιερώθηκε από τον βασιλιά Φερδινάνδο και τη βασίλισσα Ισαβέλλα στις 9 Απριλίου 1500, σε Βασιλικό Διάταγμα που εκδόθηκε στη Σεγκόβια, το οποίο όριζε ότι:

«Διατάσσουμε οι κουρείς και οι ανώτεροι εξεταστές, από εδώ και στο εξής, να μην επιτρέψουν σε κανέναν κουρέα, ή σε οποιοδήποτε άλλο άτομο, να δημιουργήσει επιχείρηση για να κουρέψει ή να πραγματοποιήσει θεραπευτικές αφαιμάξεις, ή να χρησιμοποιήσει βδέλλες, ή να εξαγάγει δόντια ή γομφίους, χωρίς προηγουμένως να εξεταστεί προσωπικά από τους εν λόγω κύριους κουρείς, με τιμωρία ότι όποιος πραγματοποιήσει τα προαναφερθέντα ή οποιοδήποτε από αυτά χωρίς προηγουμένως να εξεταστεί, θα του απαγορευτεί ισοβίως η άσκηση αυτού του επαγγέλματος και θα πληρώσει δύο χιλιάδες μαραβέδες στο επιμελητήριό μας,.…».

Γνωρίζουμε τι μελέτησαν οι πρόγονοί μας νοσηλευτές μιας και το 1541 είχαν ως βιβλίο μελέτης το «Βιβλίο της τέχνης των μαιών και οδηγός των εγκύων, μητέρων και παιδιών». Το 1583 είχαν την «Πραγματεία περί της χρησιμότητας της αιμοληψίας». Την ίδια χρονιά την «Πραγματεία για τη χρησιμότητα της αφαίμαξης». Το 1604 την «Πραγματεία με την οποία δίνεται η εντολή στην εξέταση των ρομανικών χειρουργών». Το 1617, οι "Οδηγίες νοσοκόμων και παρηγοριά στους ταλαιπωρημένους αρρώστους. Και η αληθινή πρακτική του πώς να εφαρμόζονται τα φάρμακα που συνταγογραφούνται από τους γιατρούς. Πολύ απαραίτητη για την καλή θεραπεία των ασθενών και ωφέλιμη για τους ιατρούς." κλπ.…

Με Βασιλικό Διάταγμα του Φιλίππου Ε', στις 29 Ιανουαρίου 1711, δημιουργήθηκε η Τάξη των Αφαιμακτών, η οποία αντιπροσώπευε ένα πρώτο βήμα προς τον συντονισμό των διαφορετικών επαγγελμάτων και επαγγελματιών που αποτελούσαν ένα σύνολο στους διάφορους κλάδους της επιστήμης αφιερωμένους στη θεραπεία των ασθενών.

Το 1843 πιστοποιήθηκαν οι «βοηθοί ιατροί και χειρουργοί στην τέχνη της θεραπείας» και το 1846 εγκρίθηκαν οι «ασκούμενοι».

Φωτογραφία 4. «Βιβλίο της τέχνης των μαιών και οδηγός των εγκύων, μητέρων και παιδιών», 1541. Μοντέρνα διδασκαλία για αφαιμάκτες, 1775

Αυτοί οι νόμοι αντικαταστάθηκαν από το Βασιλικό Διάταγμα της 9ης Σεπτεμβρίου 1857, το λεγόμενο «νόμο του Μογιάνο» (που πήρε το όνομά του από τον υπουργό ανάπτυξης Claudio Moyano), το οποίο, σύμφωνα με τον υγειονομικό νόμο του 1855, ρύθμιζε τα επικουρικά επαγγέλματα υγείας, αναγνωρίζοντας τις μαίες ως ασκούμενες ενός επαγγέλματος.

Το 1896. Ο Δρ. Φεντερίκο Ρούμπιο Γκαλί ανοίγει την πρώτη κοσμική σχολή νοσηλευτικής της Αγίας Ελισάβετ της Ουγγαρίας.

Στη Χώρα των Βάσκων

Μιλώντας για κουρείς του χωριού, αφαιμάκτες, ασκούμενους ή νοσηλεύτριες ταξιδεύουμε σε άλλες εποχές του νοσηλευτικού επαγγέλματος. Από τους κουρείς του 14ου αιώνα μέχρι τους σημερινούς επαγγελματίες νοσηλευτικής έχουν πραγματοποιηθεί πολλές αλλαγές.

Η επαρχία της Γκιπούθκοα (Gipuzkoa) δεν έμεινε αμέτοχη σε όσα συνέβαιναν σε άλλα, λίγο ή πολύ κοντινά μέρη, και η ιστορία της περίθαλψης ήταν παρόμοια με αυτή του κόσμου στον οποίο ανήκε. Από τη νοσηλεία που βασίζονταν στη διαίσθηση περάσαμε σε αυτήν που κληρονομούσαν μέσω του προφορικού λόγου οι πρεσβύτεροι κάθε οικογένειας ή κοινότητας, και μεταξύ του 10ου και του 15ου αιώνα άρχισαν να αναγνωρίζονται άνθρωποι που, πρώτα από ευγένεια, φιλανθρωπία και στοργή και, αργότερα, έμμισθα, αφιερώνονταν στην κάλυψη των βασικών αναγκών των προσβεβλημένων από ασθένειες.

Μόλις τον 16ο αιώνα βρέθηκαν γραπτά που προορίζονταν να εκπαιδεύσουν και να οργανώσουν όσους περιέθαλπταν άρρωστους, δίνοντας ιδιαίτερη προσοχή σε οτιδήποτε σχετίζεται με τον τοκετό και, ίσως γι' αυτόν τον λόγο, συνδέοντας τη δραστηριότητα της περίθαλψης με τον γυναικείο κόσμο. Σε αυτήν την περίοδο αναφέρεται για πρώτη φορά ο ρόλος της νοσηλεύτριας ως συμπλήρωμα του έργου που επιτελούσαν τα θρησκευτικά τάγματα από τον 9ο αιώνα, όπως είδαμε προηγουμένως. Αυτή η στενή σχέση μεταξύ των νοσηλευτριών και της θρησκείας έδωσε στο έργο τους μια πνευματική υπόσταση, στην οποία κυριαρχούσαν τα συναισθήματα ως αντανάκλαση μιας επαγγελματικής αφοσίωσης. Η ανάγκη για επαρκή εκπαίδευση του προσωπικού που ήταν αφιερωμένο σε αυτά τα καθήκοντα ήταν το αποτέλεσμα της σχεδόν πλήρους υποταγής τους στη θρησκευτική διοίκηση, η οποία ήταν υπεύθυνη για τη διαχείριση της περίθαλψης, επειδή γνώριζε τους πιο αποτελεσματικούς τρόπους για την παροχή της. Η νοσοκόμα, ενεργώντας κάτω από τον έλεγχο της Εκκλησίας, δεν είχε καμία επιλογή να αυξήσει τις γνώσεις της και ως εκ τούτου η εργασία της θεωρούνταν οικιακή, χωρίς κοινωνική αξία

Τον 17ο και 18ο αιώνα, οι κανόνες που καθιέρωσαν τα διάφορα θρησκευτικά τάγματα για τη φροντίδα των ασθενών παρέμειναν σε ισχύ και ο ρόλος και ο χαρακτήρας της νοσηλεύτριας δεν επρόκειτο να αλλάξει παρά μόνο τον 19ο αιώνα, όταν ο καλός και αποδεκτός σεβασμού χαρακτήρας τους άρχισε να συνδυάζεται με τις γνώσεις που είχαν αποκτήσει.

Στην Μπιθκάια (Bizkaia), από τότε που ο Ντον Ντιέγο Λόπεθ ντε Άρο (Don Diego López de Haro) ίδρυσε την πόλη και της χορήγησε την Carta Puebla (ΣτΜ: Κάρτα Πουέμπλα - επίσημο μεσαιωνικό ντοκουμέντο που καθόριζε την οργάνωση μιας περιοχής) στις 15 Ιουνίου του 1300, υπήρχε το μεσαιωνικό νοσοκομείο La Magdalena (Λα Μαγδαλένα) ή San Lázaro (Σαν Λάζαρο) και το Νοσοκομείο Santos Juanes (Σάντος Χουάνες) δημιουργήθηκε προς τα τέλη του 15ου αιώνα. Γράφεται στο Γενικό Σύνταγμα της 6ης Δεκεμβρίου 1645, όπου διαπιστώνεται ότι τα ιδρύματα αυτά λειτουργούσαν αποκλειστικά ως «καταφύγια γηγενών και κατοίκων του Μπιλμπάο, χωρίς περιουσιακά στοιχεία, ηλικιωμένων και καταπονημένων».

Στην Άλαβα (Álava), αν και υπάρχουν δεδομένα για νοσοκομεία ερημιτών από το 1167, η πιο γνωστή περίπτωση είναι αυτή των νοσηλευτών του νοσοκομείου Santiago Apostol (Σαντιάγο Αποστόλ) στη Βιτόρια που το λειτουργούσαν ως «θεραπευτήριο». Είναι γνωστοί από το 1466, αν και πιθανότατα ήταν παρόντες από την ίδρυση του νοσοκομείου το 1419. Επίσης, το 1514 υπάρχουν αναφορές για το Νοσοκομείο του Σαν Χοσέ.

Στη Γκιπούθκοα (Gipuzkoa), από το 1485 έως το 1900, ο αριθμός των νοσοκομείων ή των κέντρων περίθαλψης ήταν πολύ μικρός, με μόλις οκτώ κέντρα. Υπάρχουν στοιχεία από το 1485 από το Νοσοκομείο του San Lázaro (Σαν Λάζαρο) στη γειτονιά του Σαν Μαρτίν έξω από τα τείχη του Σαν Σεμπαστιάν. Από το 1535 έως το 1719 είναι γνωστή η ύπαρξη του Νοσοκομείου του Σαν Αντόνιο Αμπάντ στο προάστιο Σάντα Καταλίνα. Αργότερα, το 1787, το νοσοκομείο αυτό μεταφέρθηκε στην οδό 31 Αυγούστου και το 1888 μεταφέρθηκε στη λεωφόρο Ναβάρα στο Μαντέο (Manteo). Το Νοσοκομείο της Τολόσα εγκαινιάστηκε το 1860.

Ως αποτέλεσμα των προαναφερθέντων νόμων του 1855 και του 1857, άρχισαν να δημιουργούνται οι πρώτοι επαγγελματικοί σύλλογοι στην ιστορία της νοσηλευτικής στη Χώρα των Βάσκων και οι επαγγελματίες εντάσσονταν στα “Κολέγια των Αφαιμακτών”, διαφέροντας από τους υπολοίπους μόνο ως προς τα προσόντα τους, έως το 1867 όταν και απαγορεύτηκε η άσκηση των καθηκόντων τους χωρίς άδεια άσκησης του επαγγέλματος από τις ιατρικές σχολές που χορηγούνταν μετά από δύο χρόνια σπουδών και εκμάθησης νοσοκομειακών πρακτικών.

Κατά τη διάρκεια του Δεύτερου Καρλικού Πολέμου, κάθε τάγμα είχε έναν αφαιμάκτη-χειρουργό που ήταν συνήθως ο ασκούμενος που προσλαμβανόταν από το Δημοτικό Συμβούλιο σε κάθε πόλη. Λόγω των μακρών περιόδων των διαφόρων καρλικών πολέμων, η μεγαλύτερη τεκμηρίωση για αυτό το θέμα βρίσκεται στο Υπουργείο Πολέμου, δεδομένου ότι ήταν αρμόδιο για τον διορισμό των αφαιμακτών-χειρουργών για κάθε τάγμα.

Φωτογραφία 5. Δωμάτιο ευλογιάς στο Hôtel-Dieu στο Παρίσι. 16ος αιώνας. Βιβλιοθήκη Bougogne. Βρυξέλλες 1892

Το 1904 ρυθμίστηκε η σταδιοδρομία των φοιτητών ιατρικής και των νοσηλευτών και δύο χρόνια αργότερα, η άφιξη της βασίλισσας Βικτωρίας Ευγενίας στην Ισπανία είχε μεγάλη σημασία, καθώς έφερε μαζί της τη φιλοσοφία του Nightingale (ΣτΜ:: Η φιλοσοφία της Florence Nightingale επικεντρώνεται στην ιδέα ότι το περιβάλλον ενός ασθενούς επηρεάζει σημαντικά την υγεία και την ανάρρωσή του). Σύντομα, το Ανδρικό Τμήμα του Ερυθρού Σταυρού συμπληρώθηκε από το Γυναικείο, το οπίο ίδρυσε η βασίλισσα. Σύνταγμα του Κολλεγίου Ιατρών της Γκιπούζκοα.

Το 1915 εκδόθηκε το «Δελτίο των Ασκουμένων» και οι θρησκευτικές νοσοκόμες του Δρ. Ρούμπιο αναγνωρίστηκαν νομικά.

Το 1917 ιδρύθηκε η Ομοσπονδία Κολεγίων Ιατρών Βάσκων-Ναβάρρας. Η συνεδρίαση πραγματοποιήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 1918, υπό την προεδρία του κ. Ιγκλέσιας, και με αντιπρόεδρο τον κ. Μαρτίνεθ ντε Πινίγιος. Παρευρέθηκαν εκπρόσωποι των έξι κολεγίων του βορρά (Álava, Gipuzkoa, Logroño, Navarra, Santander και Vizcaya), καθώς και ο κ. Μονφλέδο, Επαρχιακός Επιθεωρητής Υγείας του Logroño, και συμφωνήθηκαν τα ακόλουθα ψηφίσματα:

- Εργασία για την αξιοπρέπεια του επαγγέλματος

- Δημιουργία της «Ένωσης επαγγελματιών της Βόρειας Ισπανίας»

- Απαίτηση υποχρεωτική εγγραφής

- Κάλυψη όλων των θέσεων εργασίας που ορίζει ο νόμος

- Τιμωρία των ασκούντων χωρίς πιστοποίηση

- Άρση των περιορισμών για παροχή περίθαλψης σε γέννες

- Πρόταση σε όλα τα Κολλέγια της Ισπανίας για τη δημιουργία του «Σώματος των Ισπανών Ασκούμενων»

Το 1918 ιδρύθηκε η Ένωση Ασκούμενων της Βόρειας Ισπανίας [Άλαβα (Álava), Γκιπούθκοα (Gipuzkoa), Λογκρόνιο (Logroño), Ναβάρα (Navarra), Σαντατέρ (Santander) και Μπιθκάγια (Vizcaya)] και το 1921 δημιουργήθηκε η Εθνική Ομοσπονδία Ασκούμενων.

Το 1927 δημιουργήθηκε η «Επίσημη Νοσηλεύτρια» και δύο χρόνια αργότερα, το 1929, καθιερώθηκε η υποχρεωτική εγγραφή στο κολέγιο, αλλάζοντας σημαντικά το τοπίο της υγειονομικής περίθαλψης γενικότερα και της νοσηλευτικής ειδικότερα. Το 1928, οι μαίες εντάχθηκαν στο Κολλέγιο των Ασκούμενων.

Τα γεγονότα του 1936 βρήκαν τη χώρα χωρίς ιατρική και υγειονομική υποδομή ικανή να καλύψει τις πολλές ανάγκες που προκύπταν καθημερινά. Ήταν απαραίτητο να σχεδιαστούν καινούργια νοσοκομεία και να παρασχεθεί στα ήδη υπάρχοντα ένα ελάχιστο προσωπικό ικανό να φροντίσει τους αρρώστους και τους τραυματίες. Ορισμένα μοναστήρια μετατράπηκαν σε στρατιωτικά νοσοκομεία και πολλά θρησκευτικά τάγματα πρόσφεραν τις υπηρεσίες τους: Κόρες της Φιλανθρωπίας του Αγίου Βικέντιου ντε Παύλου, Κόρες της Φιλανθρωπίας της Αγίας Άννας, Αδερφές του Αγίου Ιωσήφ, Καρμελίτες της Φιλανθρωπίας, Μητέρες της Εκπαίδευσης, Αδερφές της Mercedes, Αδελφές της Παρηγοριάς, Αδελφές της Ιερής Καρδιάς, Μητέρες Ιρλανδέζες, Υπηρέτριες της Μαρίας, Αδελφές της Αγίας Κλάρας, Αδελφές του Σταυρού, Μικρές Αδελφές των Φτωχών, κλπ.

Δεδομένου του μεγάλου αριθμού γυναικών που υπηρέτησαν στα νοσοκομεία, πολύ συχνά χωρίς περισσότερες γνώσεις από την καλή τους θέληση, διοργανώθηκαν μαθήματα, με αποτέλεσμα την εκπαίδευση 5.506 Βοηθών Νοσηλευτριών Στρατιωτικής Υγείας μέσω 116 σεμιναρίων. Τον Μάιο του 1938, το Γενικό Επιτελείο δημιούργησε το έγγραφο ταυτότητας για τις Βοηθούς Νοσηλεύτριες, φτάνοντας μέχρι το τέλος του εμφυλίου πολέμου σε 12.307 τίτλους νοσηλευτών και βοηθών.

Ο Ερυθρός Σταυρός της Χώρας των Βάσκων δημιουργήθηκε το 1937 σύμφωνα με τις διατάξεις του Διατάγματος της Προσωρινής Κυβέρνησης της Χώρας των Βάσκων. Ονομάστηκε Σύλλογος για την ανακούφιση τραυματιών σε εκστρατείες, συμφορές και δημόσιες καταστροφές.

Το 1940, οι εταιρείες «Michelín» και «Cementos Rezola» ήταν οι πρώτες στην Γκιπούθκοα (Guipúzcoa) που είχαν ασκούμενο στο προσωπικό τους. Το 1942 δημιουργήθηκε η Υποχρεωτική Ασφάλιση Υγείας και το 1944, δημιουργήθηκαν τα Επίσημα Κολέγια Υγειονομικών Βοηθών με ανεξάρτητα τμήματα για Ιατρούς, Νοσηλευτές και Μαίες με έδρα στην οδό Πέδρο Εγκάνια (Pedro Egaña).

Το 1953, οι επαγγελματικοί τίτλοι της Μαίας, του Ιατρού και του Νοσηλευτή ενοποιήθηκαν στον Τίτλο του “Υγειονομικού Τεχνικού Βοηθού”. Το 1954 και με Διάταγμα της 20^ης Μαρτίου του Υπουργείου Εσωτερικών εγκρίνονται οι Κανονισμοί του Εθνικού Συμβουλίου Υγειονομικών Βοηθών. Το ίδιο έτος και με Διάταγμα της 30^ης Ιουλίου εγκρίνεται το καταστατικό του Προσωρινών Κολεγίων των Υγειονομικών Βοηθών τα οποία χωρίζονται σε τρεις ενότητες: Ιατροί, Μαίες και Νοσηλευτές. Το 1955 ιδρύθηκε το Κολλέγιο Μαιών της Γκιπουθκόα (Guipúzcoa).

Φωτογραφία 6. Νοσηλεύτρια Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού.

Το 1958 και με Διάταγμα της 13^ης Ιανουαρίου όλοι οι Υγειονομικοί Τεχνικοί Βοηθοί πρέπει να είναι εγγεγραμμένοι ως εξής:

- οι άνδρες Υγειονομικοί Τεχνικοί Βοηθοί στην Ένωση Ιατρών

- οι γυναίκες Υγειονομικοί Τεχνικοί Βοηθοί στην Ένωση Νοσηλευτριών

- οι γυναίκες Υγειονομικοί Τεχνικοί Βοηθοί με εξειδίκευση στη γυναικολογία στην Ένωση Μαιών

Το 1977, την 1^η Απριλίου, τα Κολέγια Ιατρών, Νοσηλευτών και Μαιών ενοποιήθηκαν.

Το 1978, στις 10 Οκτωβρίου, δημοσιεύτηκε το Καταστατικό του Επαγγελματικού Σωματείου Υγειονομικών Τεχνικών Βοηθών με το Βασιλικό Διάταγμα 1856/1978 της 29^ης Ιουνίου.

Φωτογραφία 7. Η Βασίλισσα Σοφία, με το πτυχίο της Νοσηλευτικής και Βρεφοκομίας από τη Σχολή Μητέρα στην Αθήνα, 1956.

Ήδη το 1978 έγιναν οι πρώτες δημοκρατικές εκλογές με το ενιαίο Κολλέγιο και το 1983 δημοσιεύτηκε ο Χάρτης Υγείας της Αυτόνομης Κοινότητας της Χώρας των Βάσκων και ο χωροταξικός υγειονομικός σχεδιασμός της Χώρας των Βάσκων.

Το 1979, με Βασιλικό Διάταγμα, εγκρίθηκε η μετατροπή της Σχολής Υγειονομικών Τεχνικών Βοηθών Υγείας σε Πανεπιστημιακή Νοσηλευτική Σχολή.

Την 21^η Νοεμβρίου 1997 η μονάδα διδασκαλίας νοσηλευτικής στο Σαν Σεμπαστιάν (Donostia) μετατρέπεται στη σημερινή Σχολή Διπλωματούχων Νοσηλευτικής του Σαν Σεμπαστιάν (Donostia) του Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων (Euskal Herriko Unibertsitatea).

Υπήρχαν επίσης ασκούμενοι φαρμακoποιοί, υπουργοί, νοσηλευτές, κουρείς, ασκούμενοι μικροχειρουργείων, νοσηλευτές της μονάδας μεταδιδόμενων νοσημάτων, κ.λπ.

Φωτογραφία 8. Η ομάδα του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, που έφτασε στη Σμύρνη τον χειμώνα του 1919, πριν φτάσει ο ελληνικός στρατός τον Μάιο του ίδιου έτους. Ο ένστολος στο κέντρο είναι ο αρχιπαθολόγος Τσανάκας, επικεφαλής της ομάδας.

Πανεπιστημιακό Δίπλωμα Νοσηλευτικής. Βασιλικό διάταγμα της 23^ης Ιουλίου 1977 για την ένταξη των σχολών των Υγειονομικών Τεχνικών Βοηθών στο Πανεπιστήμιο

Πτυχίο Νοσηλευτικής. Με Βασιλικό Διάταγμα 1892/2008 της 8^ης Νοεμβρίου ρυθμίζονται οι προϋποθέσεις πρόσβασης στα επίσημα πανεπιστημιακά προπτυχιακά μαθήματα.

Εκπαιδεύονται γενικοί/ές νοσηλευτές/ριες με επαρκή επιστημονική και ανθρώπινη προετοιμασία και κατάρτιση για να αξιολογούν, να αναγνωρίζουν, να ενεργούν και να εκτιμούν τις ανάγκες υγείας και περίθαλψης υγιών ή ασθενών, των οικογενειών και της κοινότητας.

Ο/η επαγγελματίας νοσηλευτής/νοσηλεύτρια θα διαθέτει τις γνώσεις, τις δεξιότητες και τις συμπεριφορές για να κατανοεί τις ανθρώπινες αντιδράσεις σε καταστάσεις υγείας και ασθενείας σε όλη τη διάρκεια του κύκλου της ζωής, καλλιεργώντας στα άτομα τις ικανότητες ώστε να μπορούν να φροντίζουν τον εαυτό τους και τους άλλους.

Τι είναι η νοσηλευτική

Δήλωση θέσης του Διεθνούς Συμβουλίου Νοσηλευτών (International Council of Nurses - ICN) που εγκρίθηκε το 1998 και αναθεωρήθηκε το 2004.

«Το εύρος της νοσηλευτικής πρακτικής δεν περιορίζεται σε συγκεκριμένα καθήκοντα, δραστηριότητες ή ευθύνες, αλλά περιλαμβάνει την παροχή άμεσης περίθαλψης και την αξιολόγηση των αποτελεσμάτων της, την υποστήριξη των ασθενών και της υγείας, την εποπτεία και την ανάθεση σε άλλους, την καθοδήγηση, τη διαχείριση, τη διδασκαλία, τη διεξαγωγή έρευνας και την ανάπτυξη πολιτικής υγείας για τα συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Επιπλέον, επειδή το πεδίο εφαρμογής της νοσηλευτικής πρακτικής είναι δυναμικό ανάλογα με τις μεταβαλλόμενες υγειονομικές ανάγκες, την εξέλιξη της γνώσης και τις τεχνολογικές εξελίξεις, απαιτείται μια περιοδική αναθεώρησή του για να διασφαλιστεί ότι παραμένει συνεπές με τις τρέχουσες υγειονομικές ανάγκες και ότι προωθεί τη βελτίωση στο χώρο της υγείας».

ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΗΣ

Δημήτριος Μπουραντάς

Ιατρός Αιματολόγος

Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο του Σαν Σεμπαστιάν (Donostia)

dimitrios.bourantas@osakidetza.eus

ΠΡΩΤΟΤΥΠΟ ΕΡΓΟ

Η Φωνή της Νοσηλευτικής στην Εγκυκλοπαίδεια Auñamandi

Μέρος Πρώτο

http://www.euskomedia.org/aunamendi/39190

Μέρος Δεύτερο

http://www.euskomedia.org/aunamendi/39190/132780

ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ:

Jesús Rubio Pilarte

Νοσηλευτής και Κοινωνιολόγος

Καθηγητής στο Νοσηλευτικό Τμήμα του Πανεπιστημίου του Σαν Σεμπαστιάν (Donostia). EHU/UPV

Αναπληρωτής Κοσμήτορας της Ιατρικής και Νοσηλευτικής Σχολής στο Πανεπιστήμιο του Σαν Σεμπαστιάν (Donostia) - UPV/EHU. Πανεπιστημιούπολη Γκιπούθκοα (Gipuzkoa)

jesus.rubio@ehu.es

Manuel Solórzano Sánchez

Πτυχιούχος Νοσηλευτικής. Συνταξιούχος Νοσηλευτής

Χρυσή κονκάρδα της Ισπανικής Κοινότητας Νοσηλευτικής Οφθαλμολογίας 2010. SEEOF

Βραβείο Διάδοσης και Επικοινωνίας Νοσηλευτικής από το Κολλέγιο Νοσηλευτικής της Γκιπούθκοα (Gipuzkoa) 2010

Διευθυντής και μέλος του Ιστολογίου της Ιστορίας της Νοσηλευτικής «Enfermería Avanza»

Μέλος του Αμερικανο-ιβηρικού Δικτύου Ιστορίας της Νοσηλευτικής

Μέλος του Κουβανικού Δικτύου Ιστορίας της Νοσηλευτικής

Συμβουλευτικό μέλος της Μεξικανικής Ιστορικο-φιλοσοφικής Ένωσης Περίθαλψης και Νοσηλευτικής AHFICEN, A.C.

Υπεράριθμο Μέλος της Βασιλικής Βασκικής Εταιρείας Φίλων της Χώρας (Real Sociedad Bascongada de los Amigos del País - RSBAP)

Τακτικό μέλος της Ακαδημίας Επιστημών Νοσηλευτικής της Μπιθκάγια (Bizkaia) – Bizkaiko Erizaintza Zientzien Akademia. ACEB – BEZA

Επιτροπή Ιστορίας της Νοσηλευτικής του Κολεγίου Νοσηλευτικής της Γκιπούθκοα (Gipuzkoa) - Gipuzkoako Erizaintza Elkargo Ofiziala